STELLENBOSCH UNIVERSITEIT EN AFRIKAANS
Daar sou nooit ’n Afrikaanse universiteit tot stand gekom het, as mense net met gevoude hande aanvaar het wat met hulle gebeur nie. Teen die eerste dekade van die twintigste eeu was daar geen sprake van enige ander onderrigtaal in hoërskole en gevorderde opleiding in Suid-Afrika as Engels nie. Dit was ’n uitgemaakte saak dat die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop, die enigste universiteit toe in Suider-Afrika, deur sy samestellende kolleges Engels as enigste onderrigmedium sou hê. Dit was die moed en durf van ’n klein groepie mense wat verseker het dat die Victoria Kollege ná 1916 in ’n Hollandse/Afrikaanse universiteit omskep is. Die verskillende taalbewegings, met ’n sterk komponent jongmense in hulle geledere, enkele leiersfigure aan die Victoria Kollege, die studente met hulle taalkonferensie van April 1911 en die Suid-Afrikaans Akademie vir Wetenskap en Kuns (gestig 2 Julie 1909) het die moed aan die dag gelê om vir ’n Afrikaanse universiteit op Stellenbosch in die bresse te tree. Hulle sukses het weerklink met die stigting van vier ander Afrikaanse universiteite in die tydperk 1931 tot 1968: Pretoria, Vrystaat, Potchefstroom en die Randse Afrikaanse Universiteit.
Stellenbosch het nie oornag verafrikaans en van sy eentalig Engelse dosente ontslae geraak nie. Na mate hulle met pensioen afgetree het, is hulle deur Afrikaanstaliges vervang, met ’n aantal dosente uit België, Duitsland en Nederland. Teen 1947 was die US volledig Afrikaans met ’n vriendelike akkommodering van Engels as hulle belangrike medium van toegang tot die internasionale wêreld. Dit is nooit nodig gevind om die posisie van Afrikaans statutêr te verskans nie, omdat almal die reg van die universiteit om Afrikaans te wees erken het. Engelssprekendes het met vrymoedigheid in Afrikaans aan die US gestudeer en is ruim tegemoet gekom deurdat hulle toegelaat is om mondelinge gesprekke in die klas in Engels te voer en hulle skriftelike werk in Engels te doen. Daar was nooit enige taalprobleme nie omdat almal Afrikaans met respek en Engels met waardigheid behandel het. Die een het nie die ander bedreig of probeer neutraliseer nie.
Hierdie goeie verhoudinge is na 2002 diepgaande versteur met pogings om aan Engels ’n No lesser place dan aan Afrikaans toe te ken nie. Onder prof Chris Brink se leiding is voorgestel dat die US hom posisioneer as ’n meertalige universiteit wat Afrikaans bevorder. Hierteen het die Konvokasie onder die presidentskap van prof Pieter Kapp ernstig beswaar aangeteken. Hulle het talle voorleggings gemaak waarin die saak bepleit is dat US ’n Afrikaanse universiteit moet wees wat meertaligheid bevorder. Dié vertoë het in der mate geslaag dat die US in 2002 dit as sy grondslag aanvaar het dat Stellenbosch ’n Afrikaanse universiteit is wat meertaligheid bevorder. Dit is op ’n vergadering van die Konvokasie in 2002, en in talle uitsprake daarna, deur rektor Brink in soveel woorde erken en bepaalde versekeringe is oor die toekoms van Afrikaans gegee. Die Konvokasie het die standpunt onderskryf en die waarborge aanvaar.
Wreed was die ontnugtering toe dit blyk dat hierdie waarborge in die praktyk niks beteken nie. Ten spyte van nog duideliker uitsprake ten gunste van die uitgangspunt dat Stellenbosch ’n Afrikaanse universiteit is wat meertaligheid bevorder deur Konvokasievergaderings van 2005 en 2007 en die uitslae van twee verkiesings vir Raadslede (Konvokasie en donateurs 2006 en 2008) het die universiteit onverpoos voortgegaan op die glybaan van verengelsing waarteen sedert 2002 gereeld gewaarsku is. Die versekeringe van prof Botman dat die 2002 formulering van die grondslag van Stellenbosch se taalbeleid eerbiedig word ten spyt, toon statistieke in 2009 duidelik dat die US vinnig verengels en dat die bestuur en Raad onmagtig is om brieke vir Afrikaans te voorsien.
Die verhouding tussen Stellenbosch en Afrikaans het weer voor ’n beslissende oomblik in sy geskiedenis te staan gekom. In die lig van soveel prestasies en suksesse wat in die 100 jaar wat verby is behaal is, is dit nodig dat die groot aantal oudstudente en ouers van die US wat oor hierdie ontwikkeling ernstig verontrus is, deur hierdie webruimte hulle stemme moet laat hoor. Moenie dat dit weer aan ’n klein groepie oorgelaat word om as die vaandeldraers vir Afrikaans se besondere verhouding met Stellenbosch op te tree nie.
Daar sou nooit ’n Afrikaanse universiteit tot stand gekom het, as mense net met gevoude hande aanvaar het wat met hulle gebeur nie. Teen die eerste dekade van die twintigste eeu was daar geen sprake van enige ander onderrigtaal in hoërskole en gevorderde opleiding in Suid-Afrika as Engels nie. Dit was ’n uitgemaakte saak dat die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop, die enigste universiteit toe in Suider-Afrika, deur sy samestellende kolleges Engels as enigste onderrigmedium sou hê. Dit was die moed en durf van ’n klein groepie mense wat verseker het dat die Victoria Kollege ná 1916 in ’n Hollandse/Afrikaanse universiteit omskep is. Die verskillende taalbewegings, met ’n sterk komponent jongmense in hulle geledere, enkele leiersfigure aan die Victoria Kollege, die studente met hulle taalkonferensie van April 1911 en die Suid-Afrikaans Akademie vir Wetenskap en Kuns (gestig 2 Julie 1909) het die moed aan die dag gelê om vir ’n Afrikaanse universiteit op Stellenbosch in die bresse te tree. Hulle sukses het weerklink met die stigting van vier ander Afrikaanse universiteite in die tydperk 1931 tot 1968: Pretoria, Vrystaat, Potchefstroom en die Randse Afrikaanse Universiteit.
Stellenbosch het nie oornag verafrikaans en van sy eentalig Engelse dosente ontslae geraak nie. Na mate hulle met pensioen afgetree het, is hulle deur Afrikaanstaliges vervang, met ’n aantal dosente uit België, Duitsland en Nederland. Teen 1947 was die US volledig Afrikaans met ’n vriendelike akkommodering van Engels as hulle belangrike medium van toegang tot die internasionale wêreld. Dit is nooit nodig gevind om die posisie van Afrikaans statutêr te verskans nie, omdat almal die reg van die universiteit om Afrikaans te wees erken het. Engelssprekendes het met vrymoedigheid in Afrikaans aan die US gestudeer en is ruim tegemoet gekom deurdat hulle toegelaat is om mondelinge gesprekke in die klas in Engels te voer en hulle skriftelike werk in Engels te doen. Daar was nooit enige taalprobleme nie omdat almal Afrikaans met respek en Engels met waardigheid behandel het. Die een het nie die ander bedreig of probeer neutraliseer nie.
Hierdie goeie verhoudinge is na 2002 diepgaande versteur met pogings om aan Engels ’n No lesser place dan aan Afrikaans toe te ken nie. Onder prof Chris Brink se leiding is voorgestel dat die US hom posisioneer as ’n meertalige universiteit wat Afrikaans bevorder. Hierteen het die Konvokasie onder die presidentskap van prof Pieter Kapp ernstig beswaar aangeteken. Hulle het talle voorleggings gemaak waarin die saak bepleit is dat US ’n Afrikaanse universiteit moet wees wat meertaligheid bevorder. Dié vertoë het in der mate geslaag dat die US in 2002 dit as sy grondslag aanvaar het dat Stellenbosch ’n Afrikaanse universiteit is wat meertaligheid bevorder. Dit is op ’n vergadering van die Konvokasie in 2002, en in talle uitsprake daarna, deur rektor Brink in soveel woorde erken en bepaalde versekeringe is oor die toekoms van Afrikaans gegee. Die Konvokasie het die standpunt onderskryf en die waarborge aanvaar.
Wreed was die ontnugtering toe dit blyk dat hierdie waarborge in die praktyk niks beteken nie. Ten spyte van nog duideliker uitsprake ten gunste van die uitgangspunt dat Stellenbosch ’n Afrikaanse universiteit is wat meertaligheid bevorder deur Konvokasievergaderings van 2005 en 2007 en die uitslae van twee verkiesings vir Raadslede (Konvokasie en donateurs 2006 en 2008) het die universiteit onverpoos voortgegaan op die glybaan van verengelsing waarteen sedert 2002 gereeld gewaarsku is. Die versekeringe van prof Botman dat die 2002 formulering van die grondslag van Stellenbosch se taalbeleid eerbiedig word ten spyt, toon statistieke in 2009 duidelik dat die US vinnig verengels en dat die bestuur en Raad onmagtig is om brieke vir Afrikaans te voorsien.
Die verhouding tussen Stellenbosch en Afrikaans het weer voor ’n beslissende oomblik in sy geskiedenis te staan gekom. In die lig van soveel prestasies en suksesse wat in die 100 jaar wat verby is behaal is, is dit nodig dat die groot aantal oudstudente en ouers van die US wat oor hierdie ontwikkeling ernstig verontrus is, deur hierdie webruimte hulle stemme moet laat hoor. Moenie dat dit weer aan ’n klein groepie oorgelaat word om as die vaandeldraers vir Afrikaans se besondere verhouding met Stellenbosch op te tree nie.
Ek is 'n nagraadse verpleegkunde student en het vandag gehoor dat ons vraestelle voortaan net in Engels beskikbaar gaan wees, ons het egter nog die reg om in Afrikaans te antwoord. Hoekom word my regte as Afrikaanse student geminag deur 'n universiteit wat tradisioneel Afrikaans was. Dit is 'n hartseer dag vir Afrikaans op Stellenbosch en vir my. Ek moet al klaar al my lesings net in Engels kry en nou moet ek nog verder benadeel word deur 'n Engelsevraestel.
ReplyDelete