In watter taal gee Stellenbosch klas?

Toespraak deur die president van die Konvokasie

Alhoewel daar “oomblikke van hoop en optimisme” vir Afrikaans as onderrigtaal aan die Universiteit Stellenbosch (US) was, sê prof. Pieter Kapp, president van die US-konvokasie, “spyt [dit] my dat ek vanaand aan u moet rapporteer dat ons nie daarin kon slaag om hierdie vaste plek te verseker nie.”

Dit het prof Kapp die jaarlikse US-konvokasievergadering meegedeel op 10 Desember. Die konvokasie bestaan uit alle gegradueerdes en voltydse akademiese personeel van die US. Afrikaans@Maties het 'n opsomming van sy toespraak gemaak.

Vergelyking tussen die US se taalbeleid en taalpraktyk:

Die US se taalpraktyk:

Die US se taalbeleid
Die US se taalbeleid bepaal dat Afrikaans (die A-opsie) die outomatiese onderrigmedium moet wees en dat die T-opsie (dubbelmedium, Afrikaans en Engels afgewissel) en ander taalaanbiedings slegs na deeglike motivering oorweeg sal word. In die praktyk was die A-opsie in 2009 slegs 38% van die modules gebruik.

Afdeling 4 van die US-taalbeleid:
"1. Die voorgraadse leer- en onderrigtaal van die Universiteit is by verstek Afrikaans."
"2. Engels word in besondere omstandighede as voorgraadse leer- en onderrigtaal gebruik."

En dan word dit in die beleid so verduidelik: "Stellings 1 en 2 beteken dat, tensy anders bepaal word, die A-taalspesifikasie van die Taalplan outomaties vir alle voorgraadse modules geld. In voorgraadse modules word daar slegs na oorweging van deeglike motivering van hierdie verstekposisie afgewyk."

Voorgraadse onderrig by US minstens 60% Afrikaans

Die Burger, 2009-12-09

’n Voorgraadse Afrikaanse onderrigaanbod van minstens 60% aan die Universiteit Stellenbosch (US).
Dié besluit is op ’n onlangse raadsvergadering van die US geneem en geld van volgende jaar af tot 2013.
Die taalkwessie het vanjaar weer eens vir groot omstredenheid aan die US, gesorg, met twee raadslede, dr. Marié Heese en mnr. Jannie Mouton, wat uit die raad bedank het. Heese, ’n skrywer en onderwyskenner, het in September gesê taalbesluite aan die US word strydig met raadsbesluite geneem.
Op ’n spesiale raadsvergadering vroeër vanjaar is besluit dat parallelmedium-onderrig in plaas van dubbelmedium-onderrig (die T-opsie) van aanstaande jaar af in die eerste studiejaar in vier groot US-fakulteite – ekonomiese en bestuurswetenskappe, natuurwetenskappe, agri-wetenskappe en ingenieurswese – sal geld.
Op die onlangse raadsvergadering is ’n gekonsolideerde begroting vir volgende jaar, onderworpe aan die finale bevestiging van die staatstoekenning wat die US in 2010 sal ontvang, ook goedgekeur.
Volgens dié begroting word R42 miljoen vir die finansiering van onderrigtaal en taalontwikkeling in die breë beskikbaar gestel, asook R29 miljoen om die taalonderrig-model wat die US-raad vroeër vanjaar goedgekeur het, te finansier, luidens die US webwerf (blogs.sun.ac.za).
Voorts word daar ook ’n totaal van R13,9 miljoen vir beurse (voorgraads en nagraads) op ’n volhoubare wyse vir die volgende vyf jaar begroot.
’n Algemene salarisaanpassing van 7% met ingang 2010 vir personeel wat voldoen aan die nodige vereistes om in aanmerking te kom vir hierdie aanpassing, word ook voorsien. Dié salarisaanpassings, met inbegrip van die hele begroting, is onderworpe aan finale goedkeuring deur die US-raad.
Studiegeld sal met 8% verhoog word en inwoningsgeld word ook met 8% aangepas (met enkele uitsonderings by die Tygerberg-kampus).
Die volgende raadsvergadering is op 19 April 2010

Lees die berig en kommentaar deur hier te klik.

Onthou waaroor dit in US-stryd werklik gaan.
Dr Leopold Scholtz skryf:
"Die “Giliomiete” moes die laaste maande vreeslik moeite doen om akkurate statistieke oor die feitelike taalsituasie op voetsoolvlak uit ’n onwillige universiteitsowerheid te trek. Dié statistieke dui op ’n onteenseglike versnelling in die opmars van Engels en die agteruitgang van Afrikaans. Trouens, die tempo van die proses het aansienlik toegeneem sedert die vorige rektor, prof. Chris Brink, na groener weivelde in Engeland verkas het. En dit ondanks die vae versekeringe van die universiteitsowerheid dat daar geen verengelsingsagenda is nie.
"Tegelyk het die universiteit, danksy die toevloei van talle wit Engelssprekende studente, witter geword. Wat net weer bewys: Die egte keuse waarvoor die US staan, is tussen Engelser en witter enersyds, en Afrikaanser en veelrassiger andersyds.
"Die koers waarop die universiteit tans loop – hóór nou wat ek sê – gaan binne ’n paar jaar onvermydelik op ’n eentalige Engelse einde uitloop. Wie dit nie insien nie, is naïef verby, want alle akademiese navorsing, internasionaal en plaaslik, dui onteenseglik daarop."
Dr Leopold Scholtz, Die Burger, 19 Junie 2009.
Vir die hele berig, klik hier.

Jannie Mouton sê hoekom hy loop by US

Rapport, 2009-10-18
Uittreksels uit Marlene Malan se berig:

"Hy kon nie langer in ’n raad aanbly waar Afrikaanssprekendes met agterdog bejeën word en die kampus van die Universiteit van Stellenbosch (US) al hoe meer Engels word nie.
Hy is ook gekant teen transformasie soos dit tans hier toegepas word – so ook die idee dat transformasie nie in ’n Afrikaanse omgewing kan geskied nie.
Dít is die hoofredes waarom hy vier maande gelede uit die raad van die Universiteit van Stellenbosch (US) bedank het, sê die sakereus mnr. Jannie Mouton."
...
"[Na aanleiding van die regeringsbesoek aan prof Russel Botman, oor transformasiedoelwitte] sê Mouton: 'Ek is gekant teen transformasie soos dit nou hier toegepas word. Die skerp styging in Engelssprekende studente – by benadering 25% tussen 2005 en 2008 – het geensins die rasseprofiel verander nie. Die universiteit word al hoe witter en al hoe meer Engels.'
Hy sê as raadslid 'sou ek graag ’n positiewe rol daar vervul, ’n bydrae lewer tot die uitbou van akademiese uitmuntendheid tot voordeel van al sy studente, maar dit was onmoontlik. Besluite wat ons in die raad geneem het, word nie uitgevoer nie.'"
...
“Ek kry die idee daar is mense wat meen transformasie kan nie plaasvind waar Afrikaans gepraat word nie. Dié beskouing jeens Afrikaans is gesetel in ons verlede, en dit moet verander.
“Ek kan nie langer ’n rol in ’n raad vervul in ’n atmosfeer waar Afrikaanssprekendes se motiewe voortdurend met agterdog bejeën word nie.”

Vir die volledige berig, klik hier.

Stellenbosch staan vir die idee van vrees en stilswye

Rapport 2009-10-04

Uittreksels uit wat Pieter Malan* skryf

’n Mens kan beswaarlik Rapport-lesers kwalik neem as hulle ’n bietjie teësinnig raak oor polemiese stukke oor die taaldebat op Stellenbosch en ander voormalige “wit” universiteite.Ek sal dit tog waardeer as lesers nog een keer vasbyt – al is dit net omdat ek beloof om nie te verval in ’n alfabetsop van A- en T-opsies nie.Verlede week het die skrywer Marié Heese, wat pas bedank het as ’n lid van die Maties se universiteitsraad, in hierdie ruimte ’n helder en beredeneerde saak van etiese verval by die Universiteit van Stellenbosch uitgemaak.

Haar analise sorg vir onthutsende leesstof, juis omdat dit na dese nie meer saak maak aan watter kant van die groot Stellenbosse taalstryd jy staan nie. As Heese se argument water hou, is dit ’n skokkende aanklag teen Stellenbosch en sy bestuur.

* Pieter Malan is redakteur van Rapport Weekliks. Vir die volledige artikel, klik hier.

A deadly war of languages

Hermann Giliomee, Mail & Guardian 2009-10-02 writes:
For the past 10 years a vital battle for the future of Afrikaans as a university language future has been waged. One of the participants has been the government, which demands access through the medium of English for blacks at all universities. In order to meet this demand but also to keep its Afrikaans clients, the University of Stellenbosch has responded by introducing ever more courses taught in dual medium in place of Afrikaans single medium. In dual medium, Afrikaans and English are used intermittently in the same lecture as the media of instruction, on the understanding that Afrikaans is used at least 50% of the time. In the case of parallel medium, separate streams of Afrikaans and English lectures are offered on the same topic.Despite this, Blade Nzimande, Minister of Higher Education and Training, has recently railed against “covert forms of racism”, citing as a “distinct example” people “using constitutional rights for the continuation of single-medium [read: Afrikaans] schools and Afrikaans-only universities”.
Read the full article here.

Maties se leierskorps trap in al die bestuurslaggate

SEWE TEKENS VAN ETIESE VERVAL
Die Universiteit van Stellenbosch word in talle opsigte 'n gevallestudie van etiese verval,skryf Marié Heese*
Repport, 27 Sept. 2009
Dit het mode geword om universiteite te benader asof hulle sakeondernemings is. Dit kan na my mening in sekere opsigte tot mistastings lei, maar in ander opsigte is daar wel belangrike ooreenkomste.
Sonder twyfel is die US in bepaalde opsigte werklik uitmuntend. Daar is velerlei projekte en prastasies waarop almal met reg trots kan wees. Die vergoed egter nie vir die onaanvaarbare ontwikkelinge op die gebied van onderrigmedium nie. Uitmuntende navorsing is bewonderenswaardig. Suksesvolle gemeenskapsprojekte moet geloof word. Uitblinkers op sportgebied maak almal se harte bly. Maar 'n universiteit moet in die lesinglokaal ook slaag.
* Marie Heese is 'n voormalige lid van die Raad van die Universiteit van Stellenbosch
Vir die volledige artikel, klik hier

Afrikaans en die voertaal-voetbal in Suid-Afrika:`n Storie van taalblyers en taalglyers

Die voetbal van voertaal
Deur Hermann Giliomee
Stryd rondom taal, veral voertaal in skole en universiteite, staan sentraal in die geskiedenis van Suid-Afrika. Tussen 1910 en 1932, toe die twee blanke gemeenskappe mekaar nog as verskillende “rasse” bestempel het, het koerante soos The Star en sekere politici die Afrikaanse taalaktiviste as “rassiste” bestempel wanneer hulle die eksklusiewe gebruik van Engels in hofsake, regulasies en opvoedkundige instellings bevraagteken.
Die gevierde skrywer C.J. Langenhoven, het toe die sleutelvraag aan `n Engelssprekende politikus gestel. ‘Hoekom is my politiek altyd rassisme en jou rassisme altyd politiek?’
Op 16 Julie 2009 het dr. Blade Nzimande, Minister van Hoër Onderwys en Opleiding, uitgevaar teen mense wat die verskanste regte van die Grondwet manipuleer om op rassistiese manier swart studente uit te sluit. Volgens hom gebruik taalaktiviste konstitusionele regte om swart studente van Afrikaanse enkelmedium skole en universiteite uit te sluit.
Ministers wat sulke taal gebruik is of onkundig of moedswillig. Die Grondwet bepaal dat daar `n reg is tot onderrig in enige van die elf amptelike tale mits dit prakties moontlik is. Die regering probeer nietemin voortdurend om skole of universiteite wat oorwegend of heeltemal Afrikaans-medium is, te dwing om “toegang” aan swart kinders te bied. Daarmee bedoel dit `n aanbod van Engels-medium klasse hetsy in parallelmedium (twee aparte strome van Afrikaans-medium en Engelsmedium) hetsy in dubbelmedium (twee tale afwisselend in een klas). Die Appélhof het in `n uitspraak die grondwetlike reg tot Afrikaanse enkelmedium instellings bevestig, maar laer howe het botsende uitsprake gegee.
Wat vir die minister en sy amptenare tel, is toegang vir swart studente in Engels in die ou Afrikaanse universiteite sonder dat die staat daarvoor ekstra betaal. En omdat die Afrikaanse gemeenskap verdeel en versplinter is, hang die toekoms van Afrikaans aan universiteite af van mense wat besef hoe belangrik dit is om, op grond van sowel pedagogiese as taalredes, te sorg dat daar ten minste voorgraads `n vaste en volhoubare plek vir Afrikaans is. Hierdie artikel sal die agtergrond van die nuwe taalstryd skets.
Vir die volledige artikel, klik hier.

Deur ’n spieël in ’n raaisel?

Marie Heese skryf (BY, 19 Sept. 2009):
Met ’n swaar gemoed het ek uit die raad van die Universiteit Stellenbosch (US) bedank.
Die konvokasie het my daar geplaas op grond van my standpunt dat transformasie nagestreef behoort te word, maar deur die medium van Afrikaans.
Ons het ’n grondwetlike reg en ’n morele plig om vir studente van alle rassegroepe wat in Afrikaans wil studeer, dit minstens voorgraads moontlik te maak. Ek sal nie voortgaan om in ’n raad te dien wat dit nie wil verseker nie.
Die raad van die US bevind sigself vandag, soos Alice wat deur die spieël geklim het, in ’n agterstevoor wêreld. Lewis Carroll se Rooi Koningin kon ses onmoontlike dinge glo voor ontbyt. Ek kan nie.
Lees die volledige artikel hier.
Lees ook: "Heese, Mouton bedank oor 'US te wit, te Engels' is", Rapport, 2009-09-20 deur hier te klik.

Skaakmat vir Afrikaans

Dit is nie slegs by ons universiteite waar Afrikaans agteruit boer nie:
"Almal wat al skaak gespeel het, weet hoe dit werk: Jy skuif eers stil-stil jou stukke in plek voordat jy die finale skuif maak en jou opponent die nekslag toedien.
Sulke stadige skuiwe van pionne sien ek tans in die ANC se planne vir die regswese. Voordat Afrikaners dit weet, gaan die ANC ons skaakmat om Engels as enigste voertaal in ons howe te aanvaar."
JMT Labuschagne, in BY 26 Junie 2009.
Vir die hele artikel, klik hier.

Onderrigtaal: Is dít billik?

Behoort universiteite in ons land agteroor te leun om eentalige mense as studente te akkommodeer? Hulle moet, tereg, oop wees vir almal, maar dan op meriete. Hulle bly nietemin elite-instellings, en ’n mate van taalvaardigheid in meer as een taal kan van voornemende studente verwag word.
Studente moenie toegelaat word bloot omdat hulle “aan die US wil studeer” (Botman hierbo) nie. ’n Universiteit is nie vir die massas nie.
Is bogenoemde dilemma nie die kern van die Stellenbosse taaltragedie nie?Ek meen die US behoort nóú ’n besliste keuse te maak tussen twee botsende doelstellings.As enkelmedium-instellings dan so ’n vervloeking is, waarom maak die Grondwet voorsiening daarvoor, in bepaalde omstandighede (Art. 29(2))?

Prof Andries Cilliers, BY, 2009-06-20

Vir die hele artikel, klik hier.

Onthou waaroor dit in US-stryd werklik gaan

Dr Leopold Scholtz skryf:
"Die “Giliomiete” moes die laaste maande vreeslik moeite doen om akkurate statistieke oor die feitelike taalsituasie op voetsoolvlak uit ’n onwillige universiteitsowerheid te trek. Dié statistieke dui op ’n onteenseglike versnelling in die opmars van Engels en die agteruitgang van Afrikaans. Trouens, die tempo van die proses het aansienlik toegeneem sedert die vorige rektor, prof. Chris Brink, na groener weivelde in Engeland verkas het. En dit ondanks die vae versekeringe van die universiteitsowerheid dat daar geen verengelsingsagenda is nie.
"Tegelyk het die universiteit, danksy die toevloei van talle wit Engelssprekende studente, witter geword. Wat net weer bewys: Die egte keuse waarvoor die US staan, is tussen Engelser en witter enersyds, en Afrikaanser en veelrassiger andersyds.
"Die koers waarop die universiteit tans loop – hóór nou wat ek sê – gaan binne ’n paar jaar onvermydelik op ’n eentalige Engelse einde uitloop. Wie dit nie insien nie, is naïef verby, want alle akademiese navorsing, internasionaal en plaaslik, dui onteenseglik daarop."
Dr Leopold Scholtz, Die Burger, 19 Junie 2009.
Vir die hele berig, klik hier.

'N GRONDWETLIKE REG EN 'N MORELE PLIG

Ek glo dat alle Raadslede die missiestelling van die US, tesame met die tans geldende taalbeleid, onderskryf. Hierdie beleidsraamwerk gee aan Afrikaans ‘n prominente posisie: Dit bepaal ondermeer dat die onderrig-, bestuurs-, en administratiewe taal van die US oorwegend Afrikaans sal wees, maar aanvaar die belangrikheid van Engels en ook Xhosa in ‘n meertalige omgewing. Die versekering word gegee dat geen student die gebruik van Afrikaans mag veto nie. Bepaalde syferfeite asook optredes van US personeel in die openbaar dui egter aan dat daar ‘n disjunksie bestaan tussen die geldende missie en taalbeleid, en werklike taalimplementering. Twee voorbeelde: 1) Die A-opsie, wat prioriteit moet geniet, word uitgerangeer. Vandag word net 640 uit 1601 modules in Afrikaans aangebied, 625 in dubbelmedium en 336 in Engels. 2) Op 10 Mei nooi die studente-organisasie Adam Tas vir Piet le Roux uit om ‘n toespraak te kom lewer by ‘n studenteberaad. Engelse studente maak beswaar teen sy gebruik van Afrikaans. Die Studentedekaan gee opdrag dat Le Roux terstond moet oorskakel na Engels. Le Roux gaan voort in Afrikaans en word doodgeskree. Die US woordvoerder teenwoordig vra om verskoning dat hy self vroeër Afrikaans gepraat het. Nie alleen oefen die studente ‘n vetoreg uit nie, die US personeellede doen dit self. Dat beleidsriglyne geïgnoreer word, is strydig met die Raad en Rektoraat se gesag. Dit is administratiefregtelik verdag.
Dr Marié Heese, Eikestadnuus 2009-06-19
Vir die volledige rubriek, klik hier.

Hoe Suid-Afrika nou uit oorsese oë lyk

"Dit is so ’n tragedie dat die vyande van Afrikaans – aan die US en elders – nie primêr die regerende ANC is nie. Die aantal aktiewe Afrikaans-haters in dié party is ’n minderheid; dit laat die meeste eenvoudig koud.
Nee, die eintlike vyande is wit Afrikaners wat onder ’n selfhaat gebuk gaan, en hul taal in die proses opoffer.
Dié verskynsel word in Europa met groot onbegrip aanskou. Dáár het Afrikaans sy apartheidstigma uit die verlede al donkiejare gelede verloor."
Dr Leopold Scholtz, Die Burger 12 Junie 2009; vir die hele rubriek, klik hier.

Transformeer in Afrikaans

Dave Steward (FW de Klerk Stigting) en Jan Bosman (Afrikanerbond) skryf in Die Burger van 9 Junie 2009 o.a. soos volg:
As verskoning word dikwels aangevoer dat Afrikaans in die pad staan van transformasie van die US.
As met transformasie bedoel word die vermindering van wit studente ten gunste van bruin, swart en Indiër-studente, het die verengelsing van die US bepaald nie in sy doel geslaag nie. Inteendeel. Van 2003 tot verlede jaar het die getal swart studente aan dié universiteit van 462 tot 875 toegeneem. Die enigste wins wat die US gemaak het, is om die getal wit Engelssprekende studente te vermeerder van 2 570 in 2003 tot 3 246 verlede jaar.
In dié tyd het die getal bruin Engelssprekende studente gegroei van 473 in 2003 tot 972 verlede jaar.
Transformasie aan die US is tot nadeel van die bruin landelike bevolking, wat hoofsaaklik Afrikaanssprekend is. Gegewe die feit dat die sensus van 2001 aandui dat die bruin bevolking van die Wes-Kaap verreweg die grootste groep eerstetaalgebruikers van Afrikaans is, met 1,9 miljoen teenoor 454 408 wat Engels as eerste taal aangedui het, is die verengelsing van die US tot nadeel van die kerngebruikers van Afrikaans.
Ironies genoeg is daar ook meer Swart eerstetaal verbruikers van Afrikaans in die Wes-Kaap as Engels.
Hierdie syfers staaf die argument dat transformasie aan die US in Afrikaans en deur Afrikaans kan plaasvind.
Die bestuur van die US het te lank die afskaling van Afrikaans verdoesel onder die dekmantel van allerlei modelle en opsies wat aangebied is.
Die praktyk bewys egter dat Afrikaans sy status as akademiese en wetenskapstaal verloor. Dit het reeds aan ander universiteite gebeur, waarvan die eertydse Randse Afrikaanse Universiteit en die Universiteit van Port Elizabeth waarskynlik die beste voorbeelde is. Ten spyte van talle versekeringe is die universiteite oorwegend Engels. Ander historiese Afrikaanse universiteite loop tans dieselfde pad.
Die bestuur van die US moet nou in duidelike taal en sonder verdere misleiding van studente, voornemende studente, donateurs, alumni, dosente en ouers ’n onomwonde waarborg gee ten opsigte van Afrikaans aan die universiteit.
Wat nou nodig is, is ’n duidelike en meetbare verbintenis tot Afrikaans wat die feitelike sowel as die praktiese posisie van Afrikaans as akademiese en wetenskapstaal aan hierdie universiteit sal bevestig.

Vir die volledige artikel, klik hier.

Toekoms van Afrikaans by US ‘meer somber as ooit tevore’

As die Gerwel-plan vir Afrikaanse universiteite ná die verkiesing deur die regering in werking gestel sou word, sal die Universiteit Stellenbosch waarskynlik nie kwalifiseer as een van die universiteite wat Afrikaans as wetenskap- en voertaal statutêr moet uitbou en bevorder nie. - Hermann Giliomee; berig in Rapport, 2-4-2009; vir die volledige berig, klik hier.

Tukkies maan US oor Engels

Die Tukkie-studenteraad het hul steun aan hul ­Matie-eweknieë toegesê in die stryd teen die instelling van parallelmediumonderrig aan die Universiteit Stellenbosch (US).
Volgens die Universiteit van Pretoria (UP) se verteenwoordigende studenteraad (VSR) kan universiteite waar parallelmediumonderrig aangebied word dit nie bekostig om nog meer toegewings te maak nie. Nog minder kan Afrikaans.
Vir die volledige berig, klik hier.

U.S. Studenteraad sê sy sê

Die US Studenteraad het op 4 Mei 2009 die volgende besluit aanvaar: –
“Die US Studenteraad steun nie die Raadsbesluit om parallel-medium onderrig met die daaropvolgende dubbelmedium implikasies in die ekstra 4 fakulteite te implementer nie. Die volgende hoofredes, word aangevoer:
* Bekommernis oor die praktiese uitvoerbaarheid en finansiële implikasie daarvan;
* Die moontlikheid dat segregasie bevorder kan word hierdeur;
* en dat navorsingstyd van dosente hierdeur ingeboet sal word.
Daarom stel ons voor dat ander opsies dringend ondersoek moet word.”

In 'n gepaardgaande verklaring het die Studenteraad onder andere gesê:

"Die Studenteraad van die Universiteit Stellenbosch is ten gunste van ‘n taalmodel vir die Universiteit wat nie segregasie in klasse bevorder nie, nie omvangryke finansiële implikasies inhou of kosbare navorsingstyd van akademici in beslag neem nie en ook nie eksklusief Afrikaans is nie. Die SR is daarom ten gunste van die ondersoek van moontlikhede soos die wyer gebruik van tolkdienste en ander tegnologie om lesings meer toeganklik vir nie-Afrikaanssprekende studente te maak. (….)
Mnr. Retief Swart, voorsitter van die SR, het gesê dat die SR hom opnuut verbind tot die bevordering van Afrikaans as akademiese taal."
Vir die volledige berig klik hier.

Fears for Afrikaans at Maties: review

"There is no case of a successful dual-medium instruction in the world and even those that tried to do that - the University of the Western Cape and the former University of Port Elizabeth - quickly became English institutions," a well-placed source said."It would be a great loss to language diversity if Afrikaans were to disappear," the source said.
Vir die volle berig, klik hier.

Minderheidstale - verdwynende tale: Die gedagtes van 'n bittereinder

Deur Ampie Coetzee
Die universiteit wat in die verlede 'n Afrikaanse universiteit was, en vir die mense van die Wes-Kaap (veral die Kaapse Vlakte), die Boland, Namakwaland en die Suid-Kaap tersiêre onderwys kon bring, was die Universiteit van Stellenbosch. Maar oor dié universiteit is daar nie eintlik veel meer te sê nie. Die inname van Engelssprekendes het al 'n geruime tyd gelede begin; en ook die argumente vir Engels as gedeelde onderrigtaal – wat net kan lei tot die oorname van Engels.
Vir die hele artikel, klik hier.

Gerrit Brand se Blog

"Intussen slaag fakulteite soos ingenieurswese en ekonomiese en bestuurswetenskappe, wat hoofsaaklik Afrikaans gebruik, beter daarin om swart studente te trek as 'n fakulteit soos lettere en wysbegeerte, die mees Engelse fakulteit. Die enigste demografiese verandering wat deur meer Engels te weeg gebring is, is 'n toename in wit, Engelssprekende studente. Opnames onder studente toon ook nie dat Afrikaans die faktor is wat die US minder aantreklik vir sogenaamde "African" swartes maak nie. Onthou, universiteite soos Tukkies en die ou RAU se swartstudentetal het drasties gestyg terwyl hulle nog uitsluitlik Afrikaans was. Geografie is die belangrikste faktor wat die aantal "African" swartes aan die US laag hou."
Vir die res van die debat, klik hier.

DF Malherbelesing 2007: DIE DEBAT OOR DIE POSISIE VAN AFRIKAANS AAN DIE UNIVERSITEIT STELLENBOSCH: ’N ONTLEDING

Die probleem is, volgens kritici van die T-opsie, dat geen behoorlike navorsing gedoen is oor wat die uitwerking van die T-opsie op voetsoolvlak in die klaskamer het nie.
Uit die ontledings van die wedersydse argumente blyk nog ’n interessante feit. Dit is dat waar die argumente van die A-opsioniste hoofsááklik – maar nie uitsluitlik nie – akademies en pedagogies van aard is, dié van die T-opsioniste hoofsááklik – maar nie uitsluitlik nie – ideologies van aard is.
Ook opvallend is die totale gebrek aan empiriese navorsing by die T-opsioniste, wat moontlik die verklaring kan wees waarom hulle so van akademiese en pedagogiese argumente wegskram.
Russel Botman, het self erken: “Daar is nie werklik goeie en uitgebreide navorsing oor meertalige onderrig op tersiêre vlak nie, en veral nie in meertalige gemeenskappe nie. Ons begin nou maar eers begryp wat die probleme is en wat die aard van die data is, trouens, is is besig om self daardie data te genereer!”
’n Groep bekende Afrikaanssprekendes, t.w. André P. Brink, Ampie Coetzee, Johan Degenaar, Jannie Gagiano, Hermann Giliomee, Lawrence Schlemmer, Richard van der Ross, Christo Viljoen en Ton Vosloo het dit (die Taalplan en –beleid soos aangekondig deur Chris Brink op 14 November 2002) aanvanklik onomwonde verwerp: “As hierdie plan deurgaan, sal die taaltaakspan in die geskiedenis bekend word as die Trojaanse perd wat Afrikaans aan die US tot ’n val gebring het.”
(Nota: Frederik VanZyl Slabbert, tans Kanselier van die US, het die T-opsie as “pedagogiese onsin” beskryf).
Vir die hele artikel klik hier.

Maak US deure oop

"Die deure vir geleerdheid moet juis nou so wyd moontlik oop­gemaak word, nie net vir die nuwe Engelssprekende elite nie, maar ook vir ander­staliges. Afrikaans is die moedertaal van die oorgrote meerderheid inwoners van die Wes-Kaap-provinsie en ons kan met reg eis dat by minstens een universiteit in die Wes-Kaap Afrikaans as amptelike voertaal ­behou word. Maar ons eis moet verder strek as net dít.
"Ons moet daadwerklike ­pogings aanwend om Matieland se deure wyer oop te maak ook vir die ontmagtigde Afrikaans­spreken­de en anderstalige landgenote deur aan ’n ­parallelmedium-onderrigbenadering oorweging te skenk."
Christo van der Rheede, Uitvoerende Hoof van die SBA; vir die volledige artikel klik hier.

Afrikaanse universiteite alleen moet toegee

"Oor taal aan die Universiteit Stellenbosch (US) is die laaste woord nog glad nie gespreek nie.
"Tensy ek die saak totaal verkeerd verstaan, is die nuwe beleid wat vandeesweek deur die US-raad aanvaar is, ’n kwessie van een stap vorentoe en een (dalk twee) terug."

Leopold Scholtz, Die Burger 26 Feb 2009 (Vir die volle artikel klik hier).

Dié stemme word nie gehoor in die Taaldebat

"Die probleem wat ek het met die rigting van transformasie by die US en meer bepaald die taalkwessie, spruit uit die geringskatting van die arm Afrikaanse stem op sy voorstoep. As transformasie die regstelling van ongelykhede van die verlede, die gelykstelling en gelyke behandeling van al ons mense beteken, kan ons nie anders as om kennis te neem van ook hierdie stem nie, anders diskrimineer ons. "
Christo van der Rheede, Uitvoerende Hoof van die SBA; vir die volledige artikel klik hier.

Voorstelle vir 'n realistiese Taalbeleid

"Indien die US sou kies om op voorgraadse vlak tweetalig te word, sal dit onvermydelik daartoe lei dat Afrikaans verdwyn, soos in Pretoria en Bloemfontein gebeur het – ten spyte van al die mooiklinkende versekerings tot die teendeel. So 'n ontwikkeling sal 'n bespotting van die bestaande taalbeleid en die waardes van die universiteit maak. Die allerlaaste ding waarvan die US sekerlik beskuldig wil word, is morele bankrotskap!"
Dr Adelbert Scholtz (US Raadslid) maak voorstelle vir 'n werkbare taalbeleid aan die US; vir die volledige memorandum klik hier.

Wat sê navorsing oor die taaldebat?

Dr Marie Heese (US Raadslid) skryf:
Kathleen Heugh konstateer in 2007 (26): Tot op datum onderskryf geen greintjie geloofwaardige wetenskaplike navorsing die flou redes wat aangevoer word vir ‘n gebrek aan die behoorlike, gesonde voorsiening van moedertaalonderrig tesame met verrykende tweedetaalonderrig in Suid-Afrika nie. Daarenteen bestaan daar robuuste internasionale navorsing wat die belangrikheid van moedertaalonderrig beklemtoon, ook op tersiêre vlak. Kernbegrippe van belang vir die taaldebat rondom die Universiteit van Stellenbosch is die volgende: die onderskeid tussen “BICS” en “CALP”, die onderskeid tussen verrykende en verskralende tweetaligheid, en die gevolge van taaldominansie.
Vir die volledige artikel, klik hier.

Dit is die praktyk wat tel

Prof Pieter Kapp, President: US Konvokasie skryf:

Die Universiteit Stellenbosch se taalbeleid het nie ’n gebrek aan mooi versekeringe en beginselstandpunte nie, maar wel aan ’n duidelike uitvoerbare strategiese plan wat Afrikaans se posisie só sal verskans dat daar op geen manier teen Afrikaans gediskrimineer kan word nie.
Niemand kan fout vind met die Universiteit Stellenbosch (US) se beginselverbintenis tot Afrikaans nie. Daar is ook geen probleem met die US se strewe na uitnemendheid en diversiteit nie. Die vriendelike akkommodering van Engels was nog nooit vir die US ’n struikelblok nie.
Die hart van die probleem is die verdringing van Afrikaans en die bevordering van Engels ten koste van Afrikaans. Die probleem lê nie by die beginsels nie, maar by die praktiese uitvoering daarvan op voetsoolvlak. Dié beginselverbintenis tot Afrikaans moet gerugsteun word deur ’n duidelike beleid en plan wat die posisie van Afrikaans sodanig verskans dat dit nie deur willekeurige besluite verander kan word nie. Die groot gaping tussen wat gesê word en wat op voetsoolvlak ervaar word, is nie ’n unieke US-probleem nie – dit is ’n algemene Suid-Afrikaanse probleem.

Vir die volledige artikel in Die Burger van 27 Mei 2009, klik hier.

Die artikel is 'n repliek op die artikel "Afrikaans sal bly staan" deur die rektor, prof Russel Botman, wat in Die Burger van 22 Mei 2009 verskyn het.

Die Verval Van Afrikaans By Die Universiteit Van Stellenbosch

Deur Jacko Maree

Hierdie memorandum skets die glybaan na verengelsing waarin die US verval het.
Die US is besig om bo alle twyfel hals oor kop te verengels en die feite hierin vermeld staaf dit. Is die verengelsing van die US die bestuur en die Raad se wens? Die US staan by ʼn kruispad en daar moet nou ʼn definitiewe keuse gemaak word wat duidelik uitgespel moet word.
Die toekoms van die US as ʼn Afrikaanse instelling hang af van watter besluite daar oor die volgende paar maande geneem gaan word. Indien die huidige proses van verengelsing van die US nie deur die Raad met doelgerigte Raadsbesluite gestuit en teengewerk gaan word nie, sal die US eersdaags de facto en de jure ʼn Engelse universiteit wees en daarna sal dit stellig vir altyd te laat wees om die proses om te draai.
Om die volledige memorandum af te laai, klik hier.

Hoës van US kon nie druk weerstaan

Brief: Die Burger 11/05/2009

Die US is besig om radikaal te verontafrikaans met senior US-bestuurslui ten gunste van vetoregte na Engels.
Soos berig (DB, 06.05.09, vir die volle artikel klik hier) wou ’n paar studente my verlede week op ’n studenteberaad verhinder om my in Afrikaans voorbereide toespraak so te lewer. Te min tolk-apparate was beskikbaar en enkele apparaatlose studente het geweier om by die twee tolke in die lokaal te sit. (Die meerderheid van nie-Afrikaanssprekendes wou wel dat ek voortgaan.)
Skokkend was egter die studentedekaan, mnr. Llewellyn MacMaster, se gevolglike weiering dat ek Afrikaans praat, sowel as die US-mediawoordvoerder, mnr. Mohamed Shaikh, se stilswyende goedkeuring van MacMaster se beskouing.
Nadat MacMaster eers nog stamelend my reg tot Afrikaans erken het, kondig hy skielik aan dat ek nie in Afrikaans mag voortgaan nie. En Shaikh, in stede daarvan om MacMaster met die US-taalbeleid reg te help, maak slegs verskoning dat hy kort tevore Afrikaans gepraat het!
Nou wil sommiges nog die sotlikheid verdedig dat die dubbelmedium/T-opsie die toekoms van Afrikaanse onderrig verseker. Nie eens die studentedekaan en mediawoordvoerder kon druk vir Engels van enkele studente weerstaan nie.
Tog word ons aanhoudend verseker dat, as 50% van ’n klas in Afrikaans en 50% in Engels aangebied word, nie-Afrikaanssprekendes dit sal aanvaar en dosente in Afrikaans sal aanhou doseer. Waansinnig!
Die rede vir my voortgang in Afrikaans, ten spyte van MacMaster se weiering, het e­k aan die beswaarmakers verduidelik: Engels­ praat sou druk wegneem van die US-bestuur sonder om die onderliggende probleem aan te pak.
Die eks-rektor, prof. Chris Brink, had die hol versekering dat geen student wat Engels verkies ’n vetoreg oor Afrikaans sal hê nie.
Die nuwe bestel onder prof. Russel Botman laat dit blykbaar ook graag toe. Soortgelyke voorvalle kenmerk Matie-klasse, op Stellenbosch én Tygerberg.
Piet le Roux
Stellenbosch

Taalstryd aan die US: Woorde en betekenis loop uitmekaar

Eikestadnuus 8 Mei 2009:

Hermann Giliomee*

Die taalstryd op US het in 2002 begin toe `n formele Taalbeleid en Taalplan aanvaar is. Toe was ongeveer 70% in die sogenaamde A-opsie (100% Afrikaans) en die meeste van die res in die T-opsie (50-50 Afrikaans/Engels in dieselfde lesing). Die T-opsie was veronderstel om `n uitsondering te wees.

Aan die einde van 2008 was slegs 38% van die modules in die A-opsie en 45% modules in die T-opsie. Hoe op dees aarde kon dit gebeur as die US Taalbeleid voorskryf dat die A-opsie die “outomatiese opsie” is en die eerste in die “hiërargie van opsies” en as die bevordering van Afrikaans een die vyf doelstellings in die US missie is? Nou is die outomatiese opsie in die minderheid en die uitsondering is in die meerderheid.

Die eerste verklaring is dat daar `n groot gebrek in die Taalbeleid is: daar is geen meet instrument wat op jaarlikse basis aangedui het hoe ontstellend vinnig Afrikaans jaar vir jaar besig is om te gly nie.

Die tweede rede is dat woorde oor taal op hierdie dorp alle betekenis verloor het. Daar word uitdruklik bepaal dat daar net van die A-opsie as outomatiese opsie afgewyk kan word indien dit gebruik word om nie-Afrikaanse studente in staat te stel om vaardig genoeg te word om in die tweede jaar in Afrikaans te studeer en om “strategiese redes”.

In 2005 keer `n fakulteit die beleid op sy kop deur as geheel van die A-opsie na T oor te skakel omdat sulke studente nie vaardig word in die eerste jaar nie! “Strategiese redes” binne die konteks van die regeringsbeleid gaan oor die bevordering van rasse-diversiteit . In die praktyk vind oorskakeling na die T-opsie plaas vanweë die groot groei van wit Engelssprekendes wat nie kan of wil Afrikaans leer nie. En sonder rigiede beheermaatreëls, waarteen die dosente natuurlik luidkeels protesteer, gaan die T-opsie gou oor in `n hoofsaaklik Engelse aanbod.

Die fakulteit wat die voortou geneem het om in geheel van Afrikaans-medium na die T-opsie oor te skakel (`n 50% vermindering van die Afrikaanse aanbod) verklaar dat hy dit as “eksperiment” wil doen en vergeet dan skoon van die eksperiment.

‘n Ander fakulteit wat vanjaar besluit het om sy Afrikaanse aanbod met 50% te sny verklaar steeds dat hy Afrikaans as vaktaal in stand wil hou en bevorder! Dit laat mens dink aan Gerhard Komrij wat gesê het. “Afrikaans is eintlik springlewendig maar kort-kort sny hulle `n ledemaat af.”

Ek het in die taalstryd `n les of twee geleer. Dit is dat jy nie die voertaalkwessie net aan `n Raad of `n Senaat (of albei liggame) kan oorlaat nie. Oud-studente en die hele Die Afrikaanse taalgemeenskap sal vinnig van hulle moet laat hoor en daar sal `n gesamentlike beroep op die regering moet wees

Die ander les word geformuleer deur Niek Grove, Registrateur van UP: “Pragmatisme kan groot skade vir `n taal meebring.” By UP, wat ongeveer sewe jaar voor die US in verengelsing is, het die Afrikaans-enkelmedium klasse oor die laaste twintig jaar van 90% tot 24% gedaal.

Die beroemde taalsosioloog Jean Laponce het goed gesê wat sal gebeur as die T-opsie of dubbelmedium dominant word:”Afrikaans sal aan die US oorleef maar net as `n versiering.”

* Hermann Giliomee doen navorsing oor taalsosiologie en skryf in sy private hoedanigheid.

'N BAIE SPESIALE VERHOUDING

STELLENBOSCH UNIVERSITEIT EN AFRIKAANS

Daar sou nooit ’n Afrikaanse universiteit tot stand gekom het, as mense net met gevoude hande aanvaar het wat met hulle gebeur nie. Teen die eerste dekade van die twintigste eeu was daar geen sprake van enige ander onderrigtaal in hoërskole en gevorderde opleiding in Suid-Afrika as Engels nie. Dit was ’n uitgemaakte saak dat die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop, die enigste universiteit toe in Suider-Afrika, deur sy samestellende kolleges Engels as enigste onderrigmedium sou hê. Dit was die moed en durf van ’n klein groepie mense wat verseker het dat die Victoria Kollege ná 1916 in ’n Hollandse/Afrikaanse universiteit omskep is. Die verskillende taalbewegings, met ’n sterk komponent jongmense in hulle geledere, enkele leiersfigure aan die Victoria Kollege, die studente met hulle taalkonferensie van April 1911 en die Suid-Afrikaans Akademie vir Wetenskap en Kuns (gestig 2 Julie 1909) het die moed aan die dag gelê om vir ’n Afrikaanse universiteit op Stellenbosch in die bresse te tree. Hulle sukses het weerklink met die stigting van vier ander Afrikaanse universiteite in die tydperk 1931 tot 1968: Pretoria, Vrystaat, Potchefstroom en die Randse Afrikaanse Universiteit.

Stellenbosch het nie oornag verafrikaans en van sy eentalig Engelse dosente ontslae geraak nie. Na mate hulle met pensioen afgetree het, is hulle deur Afrikaanstaliges vervang, met ’n aantal dosente uit België, Duitsland en Nederland. Teen 1947 was die US volledig Afrikaans met ’n vriendelike akkommodering van Engels as hulle belangrike medium van toegang tot die internasionale wêreld. Dit is nooit nodig gevind om die posisie van Afrikaans statutêr te verskans nie, omdat almal die reg van die universiteit om Afrikaans te wees erken het. Engelssprekendes het met vrymoedigheid in Afrikaans aan die US gestudeer en is ruim tegemoet gekom deurdat hulle toegelaat is om mondelinge gesprekke in die klas in Engels te voer en hulle skriftelike werk in Engels te doen. Daar was nooit enige taalprobleme nie omdat almal Afrikaans met respek en Engels met waardigheid behandel het. Die een het nie die ander bedreig of probeer neutraliseer nie.

Hierdie goeie verhoudinge is na 2002 diepgaande versteur met pogings om aan Engels ’n No lesser place dan aan Afrikaans toe te ken nie. Onder prof Chris Brink se leiding is voorgestel dat die US hom posisioneer as ’n meertalige universiteit wat Afrikaans bevorder. Hierteen het die Konvokasie onder die presidentskap van prof Pieter Kapp ernstig beswaar aangeteken. Hulle het talle voorleggings gemaak waarin die saak bepleit is dat US ’n Afrikaanse universiteit moet wees wat meertaligheid bevorder. Dié vertoë het in der mate geslaag dat die US in 2002 dit as sy grondslag aanvaar het dat Stellenbosch ’n Afrikaanse universiteit is wat meertaligheid bevorder. Dit is op ’n vergadering van die Konvokasie in 2002, en in talle uitsprake daarna, deur rektor Brink in soveel woorde erken en bepaalde versekeringe is oor die toekoms van Afrikaans gegee. Die Konvokasie het die standpunt onderskryf en die waarborge aanvaar.

Wreed was die ontnugtering toe dit blyk dat hierdie waarborge in die praktyk niks beteken nie. Ten spyte van nog duideliker uitsprake ten gunste van die uitgangspunt dat Stellenbosch ’n Afrikaanse universiteit is wat meertaligheid bevorder deur Konvokasievergaderings van 2005 en 2007 en die uitslae van twee verkiesings vir Raadslede (Konvokasie en donateurs 2006 en 2008) het die universiteit onverpoos voortgegaan op die glybaan van verengelsing waarteen sedert 2002 gereeld gewaarsku is. Die versekeringe van prof Botman dat die 2002 formulering van die grondslag van Stellenbosch se taalbeleid eerbiedig word ten spyt, toon statistieke in 2009 duidelik dat die US vinnig verengels en dat die bestuur en Raad onmagtig is om brieke vir Afrikaans te voorsien.

Die verhouding tussen Stellenbosch en Afrikaans het weer voor ’n beslissende oomblik in sy geskiedenis te staan gekom. In die lig van soveel prestasies en suksesse wat in die 100 jaar wat verby is behaal is, is dit nodig dat die groot aantal oudstudente en ouers van die US wat oor hierdie ontwikkeling ernstig verontrus is, deur hierdie webruimte hulle stemme moet laat hoor. Moenie dat dit weer aan ’n klein groepie oorgelaat word om as die vaandeldraers vir Afrikaans se besondere verhouding met Stellenbosch op te tree nie.

WELKOM, TUIS, MEERTALIG EN DIVERS – GEDAGTES OOR UNIVERSITEITE EN TAAL

DF Malherbe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat – 14 Mei 2009
Theuns Eloff
Ekkehard Wolff het gesê: “language is not everything in education, but without language, everything is nothing in education”. Taal is verder ’n hoogs emosionele saak – veral as jou taal nie gepraat word nie of as jy nie die taal waarin jy aangespreek word, kan verstaan nie! Dieselfde is waar by universiteite. Die positiewe geluide oor Afrikaans as wetenskapstaal uit regeringsgeledere beteken nie dat dit orals erken word nie. Daar is ’n populêre (en ongelukkig wydverspreide) persepsie dat Afrikaans een van die dinge van die verlede is wat getransformeer moet word – uit die openbare lewe uit, omdat die nuwe Suid-Afrika Engelstalig is. Ek wil sê dat die grondwet, regeringsbeleid en amptelike uitsprake genoeg ruimte gee om Afrikaans as hoër onderwystaal te behou en uit te bou. Maar as dit geloofwaardig gedoen wil word, moet dit hand aan hand met die bevordering van die hoër funksies van die ander landstale gaan. Dis nie werklike transformasie om eenvoudig die weg van die minste weerstand te volg en na Engels as enigste taal oor te skakel nie... dit vernietig uiteindelike diversiteit en taaldiversiteit, en is diskriminerend. Ons glo dat die voorsiening van Afrikaans as hoër onderwystaal grondwetlik en prakties geregverdig is. Maar deur die voorsiening van simultane tolking in meer as 600 periodes per week op die Potchefstroom- en Vaaldriehoekkampusse, het ons nie die pad van ’n enkelmediuminstelling opgegaan nie (dis net Engels wat hiermee kan wegkom!). Belangriker is dat ons besluit het om taaldiversiteit aktief te bestuur, op ’n funksionele en pragmatiese manier. Sò het ons (te minste so ver) daarin geslaag om taal te depolitiseer.
Vir die volledige referaat, klik hier.

VICTORIA KOLLEGE SE WAAKSAAMHEIDSKOMITEE 1913

Die Waaksaamheidskommissie het op 15 Januarie 1913 besluit om ‘n memorandum aan die minister voor te lê waarin hulle ‘n standpunt ingeneem het in ooreenstemming met die Hoogenhout-mosie van 1911 en die Akademie se breë standpunt oor hoër onderwys in Suid-Afrika. Stellenbosch, het die memorandum verklaar, “is sinds jaren innig verbonden met het geestelik, zedelik en nationaal leven van het Hollandsprekende gedeelte van het volk. Zij is de plaats, waar het Afrikanervolk zijn idealen het best kon verwezenliken en van waaruit het de grootste invloed op Zuid-Afrika kon uitoefenen. Zij is de beste vervulling, die het volk nog gevonden heeft van een diepgevoelde behoefte. Zij staat voor een idee! Zij is daarom voor het volk geworden niet net een blote opvoedingsinrichting onder andere, maar een symbool en de waarborg van zijn eigen krachtig, groeiend, uitdrukking zoekend nationaal leven. Overtuigend bewijs hiervan is het feit, dat niettegenstaande sterke konkurrentie en de betrekkelik geringe steun van regeringswege ontvangen, Stellenbosch meer studenten opleidt voor betrekkingen, die het volksleven innig raken, dan enige ander plaats. Zoolang Groote Schuur aan het Afrikanervolk geen gelijke of betere gelegenheid kan bieden voor de verwerkliking zijner volksidealen dan Stellenbosch, moet de vernietiging van deze als een opvoedingcentrum voor het Afrikaner-volksleven beschouwd worden als schadelik, als een verlies van prestige en daarom als in hoge mate grievend.”*

* Stellenbosch 1866-1966. Honderd Jaar Hoër Onderwys, p. 65. (Nasionale Boekhandel, Kaapstad, 1966).

KONVOKASIE 2005

Maatstawe waaraan US se Taalbeleid moet voldoen.

1. Is die beleid eerlik, konsekwent en deursigtig? Word niemand om die bos gelei met ‘n gaping tussen wat die beleid sê en wat in die praktyk in die klaskamer gebeur nie?
2. Gee dit aan Afrikaans ‘n vaste plek op Stellenbosch wat nie deur die Bestuur of enige dosent willekeurig omseil kan word nie?
3. Verseker dit dat Afrikaans voorgraads en nagraads tot sy volle potensiaal sal ontwikkel?
4. Verseker dit dat daar geen voortslepende taalrusies en konflikte op die kampus sal ontstaan nie?
5. Is daar ‘n glasheldere en duidelik implementeringsstrategie wat nougeset deurgevoer sal word en nie aan willekeurige interpretasies onderhewig is nie?
6. Watter konkrete en spesifieke aksies loods die US om die vyfde doelstelling van sy visie te verwesenlik?
7. Is daar ‘n duidelike en onafhanklike moniteringstelsel om te verseker dat studente wat oordeel dat die letter en gees van die beleid, strategie en gedragskode nie nagekom word nie, hulle saak kan stel op ‘n wyse wat sal verseker dat dit aandag kry sonder dat hulle benadeel word en sonder dat ‘n dosent, departementshoof, dekaan of funksionaris dit onder die mat kan in vee?
Pieter Kapp
President: US Konvokasie